Ngalah Chome (PhD) – Profesa Mzushi Alieshikilia Kipaza Sauti Kwenye Mkono Mmoja na Fanisi Experiment Kwenye Mkono Wa Pili

Kwa Ngalah 2022 ilikuwa mwaka wa kusema “Eureka” kwake! Mwaka. Baada ya miaka ya kujaribu kujitafuta kwenyeUtamadunu wa Hip Hop na haswa kurap mambo, yote yalianza kuwa sawa pale alipofanikiwa kuungana na binamu yake MastaQuest na kutimiza ndoto ya muda mrefu ya kufanya mradi kamili ambao ni NAKALA THE ALBUM.

Mwaka huo pia ulikuja na baraka maradufu kwani waliungana na Buddha Blaze kuunda Fanisi Arts ambayo nguzo zake kuu ni kua kiota cha wasanii, eneoa la kufanyia utafiti wa muziki na uigizaji ambao unapatikana kwa kufanya warsha mbalimbali zenye lengo la kuwapa mafunzo ya biashara ya muziki wanamuziki wetu.

Tuliongea na Ngalah Chome ili kujua safari ya muziki ilianzaje na kwanini ana mapenzi na muziki na ana mipango gani kabambe kwa ajili ya kuufanyia mapinduzi muziki wa Hip Hop nchi Kenya.

Karibu Micshariki Africa kaka Ngalah.   Nasikia wanakuita The Rogue Professor. Hili linakuaje?

Nimeupa ukurasa wangu wa Instagram jina la "The Rogue Professor" na ilionekana kushika kasi, hahaha! Nadhani inaongelea vyema na mahali nilipo hivi sasa, ambapo, baada ya kuhitimu PhD katika Historia ya Afrika, nimeamua, kwa njia yangu mwenyewe, kusaidia kuinua muziki, sio tu kama rasilimali muhimu ya kitamaduni, lakini pia kama mahali ambapo mazungumzo muhimu kuhusu maisha, jamii na siasa yanaweza pia kufanyika. Msomi ambaye amejumuisha muziki kama sehemu ya mazoezi yake ya kiakili nadhani, ambayo si ya kawaida sana, na inaweza hata kuzingatiwa kuwa ya kufuru. Huyu sasa ndio  "Profesa  Mzushi". Nadhani.

Niambie kuhusu wewe na Master Quest, je nyie ni kundi au watu binafsi ambao walikuja pamoja ili kutupa albamu? Nyie mnafanya nini na mliungana vipi na kuamua kuanza kufanya kazi pamoja?

MastaQuest ni binamu yangu. Kaka yake alihusika katika uundaji wa albam maarufu ya Kilio Cha Haki mnamo 2004. Nilikuwa nikirap wakati huo. Kwa kweli sikupata kurekodi kwenye mradi wa Kilio Cha Haki kutokana na vikwazo vya kuratibiwa, lakini pia kutokana na ukweli kwamba nilikuwa mtoto mdogo katika Shule ya Upili na katika maeneo ya mbali ya Mombasa. Lakini MastaQuest , ambaye angeanza kurap miaka kadhaa baadaye, alikuwa akifuatilia kwa makini pembeni.

Niliacha kurap na kuzingatia usomi wangu. Alikuwa anarap lakini si hadharani. Lakini ndipo alipokutana na watu kama Zakah wa Wenyeji, sehemu ya kundli la MauMau, Kitu Sewer na marehemu mtayarishaji G- Ganji , ambaye walikuwa wakimwita Sniper. Ilikuwa miaka 17 baada ya mimi kwenda studio mara ya mwisho nikiwa kijana ambapo MastaQuest - wakati mmoja baada ya kuja kunitembelea nyumbani kwangu - alinisukuma kufikiria kurap tena. Lakini mpango ulikuwa wa kufanya hivyo kwa ajili yetu wenyewe, kama shughuli ya siri ya ziada ya mtaala hahahaha! Kwa sababu tayari tumeanzisha taaluma zetu, yeye kama mwanajiolojia na mimi kama mwanahistoria na msomi wa umma. Lakini nadhani azma yetu ya kuona muziki bora na pia kuweza kuwa kishawishi kwenye maisha ya kitamaduni yalitimia, na hapa tuko pamoja na albamu ya NAKALA.

Ngalah mbona muziki, kwanini muziki wa rap wakati wewe ni PhD holder? Kuna dhana potofu Afrika Mashariki kuwa muziki hasa Hip Hop kwa kawaida hufanywa na watu walio shindwa kielimu, una maoni gani kuhusu hili?

Kinyume chake, muziki wa rap, ambao wenyewe haukufikiriwa kuwa muziki halisi mwanzoni, ulinipa elimu ya malezi. Rap kwangu ilinivutia kwa njia ambayo ilikuwa ya kimapinguzi, kwa njia ambayo ilizungumza kuhusu maswala ya tabaka na utambulisho, maswala ya historia na utamaduni kwa ujumla. Haya maswala niliona yakizungumziwa kwa muda mrefu kwenye muziki wa Hip Hop hata kabla kufunzwa mada hizi katika masomo yangu rasmi.

Na ilishangaza kwamba nilikuwa nikifundishwa masuala haya magumu ya kijamii na wengi wao walioacha shule ya juu kama vile, ukoo wote wa Wu-Tang walikuwa walioacha shule lakini albamu yao ya kwanza, 36 Chambers , ilijumuishwa kwenye Maktaba ya Congress (kule Marekani). Sawia tu kwa watu kama Nas, Jay-Z, Tribe Called Quest na watu wa karibu zaidi kama rapa wa Tanzania Crazy King GK, Gangwe Mob, Mr.2, Kwanza Unit, K- Shaka , Ukoo Flani na wengine wengi. Hawa ni wasanii wa ajabu tu na washairi. Na rap tu inapaswa kutibiwa na kuonekana kama sanaa ya juu sawa na muziki wa kitambo au ushairi. Kwa hivyo kwangu, hakuna tofauti kati ya kile ninachofanya katika nafasi ya masomo na sasa katika anga ya kitamaduni kupitia muziki…

Kabla ya kuangazia mradi wako uliotolewa hivi majuzi Nakala, tungependa kujua ikiwa una miradi yoyote iliyotolewa hapo awali iwe EP, Mixtape au albamu. Majina na yalitolewa lini?

Kuna wimbo niliorekodi nikiwa na umri wa miaka 17 huko Mombasa kama sehemu ya wachanaji wawili pamoja na binamu yangu. Tulijiita "Rebelz " hahahaha ! Tuliwaiga akina Mobb Deep au wale wawili ma emcee wawili, Mashifta. Wimbo huu uliitwa Street Rebellion na ulitayarishwa na Madebe, mtayarishaji mashuhuri, mzaliwa wa Uingereza ambaye aliweka kambi Mombasa tangu mwanzoni mwa miaka ya 1999. Tumepoteza wimbo lakini!

Tueleze kuhusu mradi wenu Nakala The Album. Mmradi huu ulikujaje, ni watayarishaji na wasanii gani waliohusika katika mradi huu? Je, mradi huu ulikuwa unahusu nini kwa kuzingatia mada na malengo ya mradi ki ujumla? Mradi huo uliturudisha mbali ki mawazo kwa baadhi yetu tulioishi miaka ya 90. Ni nini kilikusukuma kurudi kwenye enzi hiyo nzuri ya Hip Hop kama mpangilio wa mradi wako? Baadhi ya watu waliohusika katika hili ambao waliochangia kitu kwenye utamaduni enzi zile walikuwa Harry Kimani na Buddha Blaze. Je, ilikuwaje kufanya kazi pamoja na pia tunaweza kutarajia nini zaidi kutoka kwenu?

Utengenezaji wa albamu ya NAKALA ulikuwa ni mchakato wa kikaboni. Kama nilivyotaja, baada ya kusukumwa na MastaQuest kujaribu kurap tena, nilikubali tuunde wimbo mmoja, nao ulikuwa Camaraderie. Lakini tulikuwa na ugumu mwanzoni kupata studio sahihi. Angalau nilikuwa nikisisitiza zaidi kupata kiwango cha muziki na sauti sahihi. Kwa hiyo nilienda kufanya utafiti mitandaoni ili kuufikisha wimbo huo mahali nilipofikiri unapaswa kuwa inapokuja kwa swala la viwango.

Rekodi ya kwanza ilikuwa na Shaky wa Jawabu na Mandugu Digital. Alipogundua hatukuwa na kiitikio (na hatukuwa na wazo hilo) alimwita Rawkey kutupa chorus. Alienda kupata chakula cha mchana na akarudi na chotus tayari, kazi kwisha! Akoth Jumadi alikuja baadaye sana kufanya kuingiza sauti za kulainisha wimbo. Lakini kabla ya hapo, nilikuwa nimepeleka rekodi hii kwenye studio huko Austria kwa ajili ya kusafisha sauti na uzalishaji, na kisha baadaye kwa Grandmaster Teknixx , ambaye alitambulishwa kwangu na Kaa La Moto, kwa ajili ya mixing and mastering. Ilikuwa baada ya kukutana na Teknixx ndipo nilijua kuwa naweza kufanya albamu kamili.

Kwa hiyo mimi sasa ndiye nilikuwa namsukuma MastaQuest kufanya nyimbo zaidi ili kukamilisha albamu. Kwa kweli vybe ilikuwa nostalgia/iliturudisha nyuma kimawazo.Tulikuwa tukikumbuka sana wakati tulipozoea kurap katikati ya miaka ya 2000, na ushawishi tuliokuwa nao wakati huo. Na kutokana na hilo, nilitaka kushirikiana ki kazi na wengine zaidi. Nilitaka hii (kazi mpya) iwe sherehe. Mwanzo wa Hip-Hop, unajua, Camaraderie! Kwa hivyo tulitumia connections zetu zilizopo kuhakikisha tunafanikiwa kwenye hili

MastaQuest alimleta Kitu Sewer na mtayarishaji mchanga anayefahamika kwa jina la RedNylot, ambaye ndiye aliyefanya wimbo huo Nairobi tukimshirikisha Ondi. Nilikutana na kumleta katika mradi huo Harry Kimani, Jemedari , Buddha Blaze, N'Jiru (ambaye jambo la kimapenzi lilichanua, lo! Hahaha !) Ondi, Kaa La Moto. Kaa La Moto ilinitambulisha kwa mwimbaji Iddi Singer. Sookie, ambaye alifanya skit, alikuwa meneja wa kampuni ambayo niliamua kufanya muziki huu wote, Fanisi Africa kama inavyojulikana. Kimsingi sote tulikuwa tunajaribu kufanya bonge la project! Mradi umetulia, shule kongwe (old school) lakini tumeweka  sauti z kisasa,  sauti zaa kuburudisha. Natumai watu wataifurahia.

NAAGNOOL , ilikuwa mojawapo ya nyimbo nyingi za kipekee ambazo nilisikiza sana, nilipenda sana vibe ya Kisomali. Wimbo huu ulikujaje na una msukumo gani nyuma yake?

Nilikutana na BananasOverDose kupitia Buddha Blaze. Nilikutana naye wakati nilikuwa nikijaribu kubadilisha sauti ya albamu, ambayo ilikuwa ikiendelea wakati huo. Nilitaka uwiano mzuri wa sauti za kike na kiume kwenye mradi huo, nadhani kitu ambacho rappers wengi huwa hawafikirii juu yake. Kwa hivyo nilimuuliza kama angeweza kufanya mstari kwenye wimbo kwenye albamu na alikuwa tayari kuifanya.

Sasa sikiliza, BananasOverdose ni msomali, na sote tunajua aina ya nguvu ya mfumo dume katika ulimwengu huo. Nilijua itabidi tufanye jambo la kupindua mambo haya. Kitu cha kike, unajua. Kisha nikasafiri hadi Hargesya, mji mkuu wa Somaliland, eneo lililojitenga la Somalia, kwa mgawo wangu wa kazi wa kawaida. Nilipaswa kuwa huko kwa siku 3 lakini niliishia kutumia wiki 3, kwani niliambukizwa ungonjwa wa Uviko 19. Hivyo basi nilijipata kuwa na wakati mwingi, na wakati wangu huo wenyeji wangu huko Somaliland walinichukua kwenda kujumuika na wasanii wa Somaliland, nikitafuna mirungi na kusikiliza muziki wa kitamaduni wa Kisomali. Mara moja nilivutiwa na muziki wao. Nilimtumia Teknixx link, na mdundo kwa ajili ya ngoma Naagnool ukaandaliwa. Nilituma mdundo huo kwa BananasOverdose na mara moja akaupenda. Na hapo ndipo wimbo ukatengenezwa. Ulikuwa wimbo wa mwisho kukamilika kwenye albamu.

Fanisi Experiment. Tupeleke kwenye maabara hii, mnajaribu nini hapa? Fanisi ilikujaje na safari na maendeleo yamekuwaje hadi sasa? Umewaalika nani hadi sasa na mapokezi yamekuwaje kutoka kwa waliofanikiwa kuhudhuria hafla hizi hadi sasa? Nini mipango yako ya baadaye kwa Fanisi ?

Kwa hivyo kama nilivyotaja hapo awali kati ya mwaka wa 2004 hadi 2020 sikurekodi muziki wowote, au kuandika mistari yoyote ya rap. Lakini nilichukua nguvu hii ya ubunifu kufanya utafiti wa kitaaluma na kuandika baadaye. Nilijihusisha kidogo na waandishi was Kwani ? karibu 2013-2018, na hata nilikuwa sehemu ya timu ya wasomi na waandishi nililo liita Sahifa, neno la zamani la Kiswahili linalo maanisha ukurasa mtupu. Kwa bahati mbaya Sahifa haikuenda mbali kama nilivyo tarajia. Lakini siku zote nilikuwa nikizingatia muziki, haswa historia ya Hip Hop, Jazz, Soul na Funk. Nilisoma mengi kuhusu biashara ya muziki na utamaduni na nilitazama filamu nyingi kuhusu muziki kati ya 2004 na 2020, tulipoanza kurekodi Albamu ya NAKALA .

Kutokana na hili, nilialikwa kuwa sehemu ya jopo la Hip Hop kwenye safu ya mtandaoni ya Shades of Benga, semina iliyoonyesha kitabu kuhusu muziki maarufu nchini Kenya tangu 1946. Ilikuwa wakati wa jopo hili ambapo nilikutana na Buddha Blaze, ambaye alikuwa amekuwa sehemu ya mradi wa WAPI katikati ya miaka ya 2000, uliofadhiliwa na British Council, na baadaye kufanya kazi na Coke Studios. Mara moja tulianza kuzungumza kuhusu kuanzisha kituo cha utafiti na mazungumzo kuhusu hali ya muziki wa Kenya. Sote wawili pia tulikuwa na wasiwasi sana kuhusu siku za WAPI, kwa hivyo tulizungumza pia kuhusu umuhimu wa kuanzisha jukwaa la utendaji. Kwenye wimbo Nairobi, tuliomshirikisha Ondi, kuna sehemu nasema "Nairobi ni jiji la wafanisi mbalimbali " na Blaze ilikuwa kama, “hilo ndilo jina, Fanisi !”

Hivyo Fanisi Africa imeanza kufanya kazi na wasanii kwenye miradi mbalimbali. Nguzo zake kuu ni kua kioto cha wasanii, utafiti wa muziki na utendaji. Tunataka kufanya kazi na wasanii kupitia warsha mbalimbali ili kuwafunza kuhusu biashara ya muziki. Ijapokuwa huduma nyingi zilizopo za uamilisi wa wasanii huzingatia zaidi ufundi wa muziki na utayarishaji wa muziki, Fanisi inajikita zaidi katika kuwafunza wasanii kuhusu biashara ya muziki (ukandarasi, uchapishaji, chapa, usambazaji n.k.).

Pia tunaunda kumbukumbu ya muziki wa kisasa wa Kenya, haswa kutoka miaka ya 1990, na kufanya hii ipatikane kwa wanamuziki wachanga na watayarishaji wa muziki. Mradi wetu unao julikana na watu wengi zaidi umekuwa programu yetu ya utendakazi inayojulikana kama The Fanisi Experiment, kipindi cha moja kwa moja cha onyesho la Hip Hop ambacho hufanyika kila Jumatano ya kwanza ya kila mwezi, kinachoandaliwa pale Geco Café kando ya Barabara ya Mbaazi huko Lavington, Nairobi.

The Fanisi Experiment limepata mvuto mkubwa na na kuwavutia wengi. Na hii ni kwa sababu tunafanya kitu tofauti kwa kuwasilisha Hip Hop na bendi ya moja kwa moja. Tayari tumewaleta wasanii jukwaani kama vile MC Sharon, Kaa La Moto, Vallerie Muthoni, Trabolee, Collo, Wangechi, Nikki Mbishi na wengineo. Mapokezi yamekuwa makubwa, na wasanii zaidi wanatutma maombi ya kuweza kututumbuiza.

Mipango ya siku za usoni kwa Fanisi ni kuikuza vya kutosha kuweza kupokea ruzuku kubwa kutoka kwa washirika wa maendeleo ili kutuwezesha kufikia dhamira letu. Tayari tuna wafanyakazi wa kitaalamu wanaoendesha kampuni, na tumezingatia mahitaji yote ya kisheria. Nataka kupata ufadhili wa The Fanisi Experiment kwa muda mrefu kwani inafanya kazi za kukuza wasanii na kuwajengea uwezo, hasa wasanii wa Hip Hop, ambao wengi wao hawana uzoefu wa kutumbuiza na bendi moja kwa moja.

Video za muziki kwa mashabiki wako labda? Binafsi naamini baadhi ya nyimbo kwenye Albamu ya NAKALA lazima ziwe na video...Je, ni watu gani ambao wamekuwa nguzo ya haya mnayoyafanya nyie mngependa kuwashukuru? Na kwenye mitandao ya kijamii ni wapi mnapatikana? Mawazo ya mwisho?

Ndiyo, video kutoka kwenye Albamu ya NAKALA ziko mbioni. Nisingekuambia ni nyimbo gani ambazo tumechagua kwa ukuzaji wa video ingawa hahahaha. Kwa sasa tunafanya klipu fupi, reels na utangazaji wa mitandao ya kijamii. Kwa taarifa za mara kwa mara, cheki kurasa ya Fanisi kwenye Fanisi.Sanaa pale Instagram, Twitter na Facebook. Unaweza pia kufuata ukurasa wangu wa Instagram " the_rogue_professor " na ukurasa wa Facebook, Ngala Chome .

Mapokezi ya kazi yetu yamekuwa ya kutia moyo. Tunawashukuru hasa wasanii ambao tumefanya nao kazi. Kaa La Moto, Nafsi Huru , BananaOverdose , Trabolee , Fadhilee , Tetu Shani , MC Sharon na wengine wengi.

Tunawashukuru washirika wetu kwenye Fanisi The Experiment, Geco Café, kwa kutuunga mkono kwa moyo wote. Shout out kwao!

Asante kwa muda wako kaka na kila la kheri katika miradi yako.

Mcheki Ngalah kupitia mitandano ya kijamii;

Facebook: Ngalah Chome
Instagram: the_rogue_proffessor

MastaQuest

Instagram: mastaquest

Fanisi

Instagram: Fanisi
Twitter:@fanisi_arts